Cetiri elementa u arhitekturi... simbolika

Cetiri elementa: vatra, zemlja, vazduh i voda po ucenju antickog mislioca Empedokla predstavljaju koren svih stvari. Sve stvari nastaju spajanjem i mesanjem ovih elemenata dok ih povezuje ljubav odnosno afinitet. Ovo ucenje potice jos iz V veka pre nase ere. Sto se simbolike broja 4 tice on u razlicitim tradicijama predstavlja arhetip kojim se oznacavaju bitni aspekti pojavnosti sveta, takodje predstavlja i simbol materije, kao kvadrat, simbol racionalnog, a pojavljuje se u razlicitim oblicima kao 4 strane sveta, 4 meseceve mene, 4 godisnja doba, 4 temperamenta, 4 slova u Bozjem imenu.

Kada se broj 4 prikazuje u umetnickom i arhitektonskom delu ima status simbola, i to kao brojni zapis ili u vidu kvadrata. Kada se pojavljuje u slikarskom delu ima status pejzaza ili predstave, nebo kao vazduh, sunce kao vatra, more, jezero ili reka kao voda i tlo kao zemlja, to je metafora ili alegorija kao stilska figura.

U savremenoj umetnosti i arhitekturi broj cetiri je simbolika kvadratnog kod Maljevica 1918. Beli kvadrat na belom ili Crni kvadrat 1920. U americkoj i ruskoj teozofskoj literaturi broj cetiri se pojavljuje kao zamisao cetvrte dimenzije, to je tvorevina americkog arhitekte Kloda Brengdona i ruskog mislioca P.D. Uspenskog. Polazi se od vremena kao cetvrte dimenzije prostora, kao metafore teorije relativnosti i razvija se alegorija i vidjenje visedimenzionalnog sveta. Tako cetvrta dimenzija ukazuje na teznju kretanja ka beskonacnosti. Tako iz ravnog dvodimenzionalnog prostora slike prelazimo u trodimenzionalni euklidski prostor i iz trodimenzionalnog fizickog prostora u cetvorodimenzionalni dinamicki prostor, to se razvija sve do n-to dimenzionalnih beskonacnih prostora ili visih duhovnih ucenja.

Takodje, posle II svetskog rata konceptualni i lend art umetnici se interesuju za ove elemente. Intervenise se sa 4 fizicka fenomena, a ne sa simbolikom. Sto se arhitektonskog opusa tice Frank LLoyd Wright istrazuje elemente u svom radu i dodiru sa organskim, kao i vecina zen autora narodnih arhitekata i Tadao Ando kao japanski autor. Renzo Piano u nekim svojim radovima takodje ima elemente toga.

Robert Smitson kao autor lend art ostrva kao koncepta zemljane umetnosti takodje intervenise sa ovim fenomenom sezdesetih godina u USA, tada je popularna Brut Art arhitektura gde se naturalni materijali obilno koriste, kod nas je to arhitekt Mihajlo Mitrovic.