Careva dzamija, Sarajevo


Husein-beg Gradascevic


Mustafa-pasina dzamija, Skoplje


Bas-carsija, Sarajevo


Kameni most na Vardaru


Daut-pasin hamam


Kursumli han


Most u Mostaru


Sahat-kula

U toku XIV i XV veka turski osvajaci su zauzeli istocne krajeve nekadasnje Jugoslavije, pa tako oni i dolaze pod neposredan uticaj islamske civilizacije. Turci tako donose orijentalne principe izgradnje gradova sa razvojem privrede, stambenih i kulturnih cetvrti naselja, tako da se sve veci broj stanovnika naseljava u gradovima napustajuci sela. Jos i do danas gradovi na teritoriji Makedonije, Kosova, delovima Srbije i Crne Gore, Bosne i Hercegovine nose pecat orijentalnog urbanizma i arhitekture. Glavni princip kompozicije gradova i naselja koji donose Turci je podela gradova na dva dela, carsiju i mahalu. Carsija predstavlja centar zanata, trgovine, kulture i prosvete tj. poducavanja, dok su mahale skupovi stambenih jedinica koje su smestene oko carsije i koje su skupovi stambenih mikrorejona. U carsiji su smesteni svi monumentalni sakralni i javni objekti kao npr.dzamije, mauzoleji, hanovi, karavan-saraji, bezistani, hamami, medrese, tekije, mektebi, biblioteke, sahat - kule kao i nizovi drvenih ducana sa cepencima. Turci donose i novi tip razvijenije stambene kuce sa prizemljem i spratom, gde se prostorno diferenciraju sve funkcije stanovanja. Ovaj tip kuce je prilagodjenislamskom nacinu zivota, ali su ga primili u gradovima i hriscani.

Spomenici turskog porekla pripadaju brusanskom, ranocarigradskom i klasicnom stilu

Brusanskom stilu od 1299. do 1453. godine pripadaju dzamija sultana Murata II u Skoplju iz 1434. g, kao i Ishakbegova dzamija u Skoplju iz 1438. g. Prva je troborodna bazilika sa ravnom tavanicom i cetvorovodnim krovom, a druga je viseprostorna dzamija pokrivena kupolom i svodovima. Ranocarigradskom stilu pripadaju dzamija sultana Mehmeda Fatiha u Pristini iz 1461.g, Gazi Isabegova u Skoplju iz 1475.g, Mustafpasina u Skoplju iz 1484.g., Sarena Dzamija u Tetovu iz 1495.g, Dautpasin Hamam u Skopju iz 1484.g.

Klasicnom stilu, koji obuhvata spomenike 16. i 17.veka pripadaju dzamije Cekrekcijina u Sarajevu iz 1526.g., Gazi Husrevbegova u Sarajevu iz 1530.g, Jeni u Travniku iz 1459g., Aladza u Foci iz 1550.g, Karadjozbegova u Mostaru iz 1557.g., Jusufpasina u Maglaju iz 1560.g, Alipasina u Sarajevu iz 1561.g, Ferhatbegova u Sarajevu iz 1562.godine, Hajdar Kadi u Bitolju iz 1562.g, Hadzi Alijina u Pocitelju iz 1563.g, Careva u Sarajevu iz 1565.godine, Sinanbegova u Cajnicu iz 1570g., Ferhatpasina u Banjaluci iz 1583.g, Huseinpasina u Pljevljima iz 1590.g, Defterdarija u Banjaluci iz 1594.godine, Sinan Pasina u Prizrenu pocetkom 17.veka, kao i Koski Mehmedpasina dzamija u Mostaru iz 1612.god. Sve navedene dzamije su monumetalni potkupolni spomenici.Jednostavnijem tipu dzamije pripadaju Jahjapasina u Skoplju, Roznamedzina u Mostaru, Sulejmanija u Travniku i Magribija u Sarajevu. Ovaj tip ima drveni cetvorovodni krov i tavanicu od drveta i drveni svod,kao arhitektosko obelezje stila.

Mauzoleji se pojavljuju u dva osnovna tipa gradjevine. Zatvoreni mauzolej kao oktogon pokriven kupolom i otvoreni mauzoleji kao cetiri stupa koja nose kupolu. Prvom tipu pripadaju Gazi Husrevbegov i Muratbegov mauzolej u Sarajevu, Sinanbegov mauzolej u Cajnicu, Mustafpasin i Isabegov mauzolej u Skoplju. Drugi tip je zastupljen kod mauzoleja u Travniku i Sarajevu.

Od hanova, karavan saraja, najznacajniji su Kursumli Han u Skoplju iz 16.veka. Tipu bazilikalnog bezistana pripada Gazi Husrevbegov u Sarajevu iz 16.veka, a tipu podkupolnog bezistana, Brusa- bezistan u Sarajevu iz 16.veka. Hamami su zastupljeni, Dautpasin u Skoplju iz 15.veka, Gazi Husrevbegov u Sarajevu iz 16.veka kao i hamam u Prizrenu.

Gazihusrevbegova medresa u Sarajevu iz 1537. godine je jedan od najlepsih spomenika skolske arhitekture. Od brojnih sahat kula isticu se sahat kule u Sarajevu, Skoplju i Banjaluci. Kameni mostovi predstavljaju spomenike znacajne vrednosti. Izvanredni su Sokolovicev most u Visegradu iz 16.veka arhitekte Sinana i most u Mostaru iz 16.veka arhitekte Hajredina.