ISTRAŽIVANJE URBANE STRUKTURE – STANOVANJE
1. PREPOZNAVANJE I PRIKAZ POSTOJEĆEG STANJA AKTERA, STANOVANJA I PIJAČNE TRGOVINA
Izbor ove tematike, odnosno proučavanje odnosa između stanovanja, kao brojčano najzastupljenije gradske funkcije i svakodnevne trgovine ogleda se u isuviše neprofitabilnom načinu iskorištenja odnosa između njih. Naime apsolutno je nedopustivo da lokacija poput pijace “Skadarlija” ima ovakvo ekonomski neracionalno iskorišćenje potencijala koje poseduje. Struktura rada je zasnovana na analizi, prepoznavanju i prikazivanju ostojećeg stanja, odnosno predlogu unapređivanja istog sa aspekta primarnih vrednost izabranog aktera. Moram napomenutida lokacija na kojoj je istraživanje sprovedeno nije posmatrana kao izolovana i sama sebi dovoljna, već kao segment jedinstvene celine konpleksnog gradskog sistema.
PROFIL AKTERA – RODITELJ
- zaposlen, radno sposobno lice
- prosečan broj članova domaćinstva 5 (3-7)
- prihodi u vidu stalnih ličnih primanja jednog, dva ili više članova domaćinsta, sa prosečnom zaradom od 34.620 dinara ili oko 400 evra. Ukupan mesečni prihod domaćinstva iznosi oko 101.000 din ili 20.389 dinara po članu domaćinstva. Bruto na godišnjem nivou prihod domaćinstva iznosi oko 1.200.000 din ili 15.000 E
- akteri čine 57% od ukupno 3679 stanovnika sa posmatrane lokacije, ili ti 2097 stanovnika
- starosna granica aktera od 30 do 50 godina (+/- 5 godina). Prosečna starost za muškarce 38.52 god. a za žene 40.3 godina
- odnos između polova: žene čine 53%, a muškarci 47%
- zaposlen, radno sposobno lice
- prosečan broj članova domaćinstva 5 (3-7)
- prihodi u vidu stalnih ličnih primanja jednog, dva ili više članova domaćinsta, sa prosečnom zaradom od 34.620 dinara ili oko 400 evra. Ukupan mesečni prihod domaćinstva iznosi oko 101.000 din ili 20.389 dinara po članu domaćinstva. Bruto na godišnjem nivou prihod domaćinstva iznosi oko 1.200.000 din ili 15.000 E
- akteri čine 57% od ukupno 3679 stanovnika sa posmatrane lokacije, ili ti 2097 stanovnika
- starosna granica aktera od 30 do 50 godina (+/- 5 godina). Prosečna starost za muškarce 38.52 god. a za žene 40.3 godina
- odnos između polova: žene čine 53%, a muškarci 47%
ODLIKE AKTIVNOSTI – STANOVANJE
- tip stanovanja: stanovanje u centru grada
- dominantno višeporodično, višečlano standardno i substandardno stanovanje
- ukupno 1306 postojećih stanova
- ukupna površina pod stanovima 29980 m2
- ukupna površina stanova 100390 m2
- gustina naseljenosti 493 st/ha
- prosečni gabarit stana iznosi oko 76.87 m2
- površina po osobi 27.29 m2
- kupovna cena m2 iznosi od 1700 do 2100 evra po m2
- prosečna cena stana za rentiranje 8 evra/m2
- spratnost objekta od P+1 do P+5 u formi zatvorenog gradskog bloka. Pocenat zauzetost parcele 50.
- stanovanje osobeno za zatvoreni gradski blok: stanovanje 79 %, druge aktivnosti 21%
- prostor pijace 100% trgovine centralna aktivnost
ODLIKE AKTIVNOSTI – TRGOVINA
- ukupan broj tezgi 747
- broj radnih mesta u oblasti trgovine 813 mesta
- površina pijace 9.175,6 m2
- površina lokala na pijaci i njenom obodu 1700 m2
- broj lokala: 82
- broj korisnika pijace se okvirno procenuje na oko 100.00 korisnika
- pijaca je otvorene za građane u vremenskom periodu od 7.00 - 19.00 č
- cene pijačnih usluga su uslovljene položajem same pijace a potom i same tezge ili lokala na pijaci
- na lokaciji pijace postoji 300 mesta za parkiranje automobila
- na zelenoj pijaci odvija se promet na malo
PIJACA JAVNI PROSTOR
- velika udaljenost od stambenog prostora
- nizak nivo bezbednosti
- akter je korisnik prostora
- širok asortima robe
- nadležnost gradske vlasti
- korisnici nisu vlasnici prostora
- nizak nivo higijene
- infrastrukturalna opremljenost
- prostor velikog kapaciteta
- dolazak veliki broj korisnika
- korisnici svih kategorija
- visoka zagađnjnost
POTREBE, INTERESI I ZAHTEVI U ODNOSU NA PIJAČNU TRGOVINU:
PROSTORNI ASPEKT:
- blizina pijačnog prostora
- adekvatan pešački pristup, bez ukrštanja sa kolskim saobraćajem
- blizina komplementarnih sadržaja
- proširivanje pešačkih staza
- razvoj mreže pijačne trgovine
- opremanost mobilijarom
- prostorna segregacija robe
- pokrivanje pijaca
- veći broj ulaza
- transformacija postojećih nezadovoljavajućih kapaciteta
NEPROSTORNI ASPEKT:
- bolji kvalitet namernica
- raznovrstnst robne ponude
- formiranje indentiteta mesta
- viši nivo pijačne higijene
- održavanje pijace
- brzo, jednostavno i efikasno sandbevanje
- efikasna dostava robe
- socijalna integracija
- povećanje nivoa usluga
- ekonomičnost
- bezbedno i pregledno okruženje
- smanjenje nivoa buke i zagađenosti
VLASNIČKI ODNOSI
Lokali, tezge kao i parcela na kojoj se pijaca nalazi vlasništvo su JKP “Gradske pijace”, tj. gradske uprave i njihova je nadležnost održavanje pijace na svim nivoima. Pošto je nadležnost održanja na nivou grada, to je uslovilo slabu održavanost prostora. Proizvod toga je neadekvatna opremljenost, bezbednost, higijena i komfor samog prostora kao takvog. Prodavci na pijaci nisu vlasnici tezgi, već im se ona iznajmljuje na dnevnom, nedeljnom, mesečnom ili godišnjem nivou. Kada je otvorena (tokom dana), prostor pijace je javan, dok noću, kada je zatvorena, pristup bilo kakvim posetiocima pijaci je najstrože zabranjen. Veliki broj aktera uslovio je pojavu aktivnostikoji za prostor javnog karaktera nisu primereni i dopustivi.
2. PROCENA KVALITETA SEGMENTA URBANE STRUKTURE SA STANOVNIŠTA AKTERA KROZ PIJAČNU TRGOVINU
V1 – ZDRAVLJE I ZAŠTITA SREDINE
HIGIJENA PIJACE (0.3)
- broj kontejnera 0.3 - (0.09)
- broj javnih česmi 0.1 - (0.03)
- način skaladištenja robe 0.4 - (0.12)
- ukrštanje robe i kupaca 0.2 - (0.06)
MIKROKLIMA (0.1)
- strujanje vetra i provetrenost 0.3 - (0.03)
- intenzitet insolacije i osvetljaja 0.2 - (0.02)
- vlažnost vazduha 0.5 - (0.05)
ODLAGANJE ČVRSTOG OTPADA (0.2)
- broj kanti za đubre 0.3 - (0.06)
- broj javnih WC-a 0.1 - (0.02)
- učestalost izbacvanja smeća 0.1 - (0.02)
- pranja pijace 0.2 - (0.04)
- etika korisnika 0.3 - (0.06)
ZAGAĐENJE (0.4)
- % štetnih gasova u vazduhu 0.6 - (0.24)
- intezitet buke 0.3 - (0.12)
- neprijatni mirisi 0.1 - (0.04)
V2 – UPOTREBLJIVOST
INTERAKCIJA AKTIVNOSTI (0.4)
- broj integrisanih ulica 0.2 - (0.08)
- raznovrsnost sadržaja 0.5 - (0.20)
- učestalost kulturnih manifestacija (0.3 - (0.12)
ADEKVATNA PIJAČNA PONUDA (0.6)
- sveži poljoprivredni prehrambeni proizvodi 0.4 - (0.24)
- broj rashladnih vitrina % 0.1 - (0.06)
- raspoloživa površina magacina po tezgi m2 0.1 - (0.06)
- učestalost inspekcijskih kontrola/dan 0.2 - (0.12)
- raznovrstnst robne ponude 0.2 - (0.12)
V3 – BEZBEDNOST
JAVNA BEZBEDNOST (0.5)
- protok ljudi danju (broj prolaznika/č) 0.3 - (0.15)
- protok ljudi noću (broj prolaznika/č) 0.2 - (0.10)
- blizina policijske patrole u m 0.2 - (0.10)
- broj saobraćajnih udesa 0.1 - (0.05)
- ograđenost pijace u % 0.2 - (0.10)
BEZBEDNOST OD POŽARA (0.2)
- blizina vatrogasne stanice km 0.4 - (0.08)
- prevencija od požara 0.6 - (0.12)
BEZBEDNOST KRETANJA (0.3)
- segregacija saobraćaja 0.3 - (0.09)
- prostorna sagledivost 0.1 - (0.03)
- broj pešačkih prelaza 0.2 - (0.06)
- broj saobraćajnih udesa 0.4 - (0.12)
V4 – KVLANITETNI PIJAČNI PROSTOR
OPREMLJENOST (0.7)
- broj pijačnih tezgi /m2 0.3 - (0.21)
- broj svetiljki 0.1 - (0.07)
- broj pijačnih ulaza 0.1 - (0.07)
- rampe za ljude sa posebnim potrebama 0.1 - (0.07)
- broj klimatizovanih prostora 0.2 - (0.14)
- odvod atmosverske vode 01 - (0.07)
- infrastruktura 0.2 - (0.14)
KVALITET PIJAČNOG MOBILIJARA (0.4 )
- veličina pijačne tezge u m2 0.5 - (0.20)
- stanje pijačnih tezgi 0.2 - (0.08)
- broj nadkrivenih tezgi 0.3 - (0.12)
V5 – EFIKASNA KOMUNIKACIJA LJUDI I ROBA (SAOBRAĆAJ)
KVALITET KOLSKIH SAOBRAĆAJNICA (0.2)
- udaljenost od auto-puta 0.1 - (0.02)
- razvijenost saobraćajnih mreža 0.1 - (0.02)
- broj kolovoza traka 0.2 - (0.04)
- usklađena svetlosna signalizacija 0.1 - (0.02)
- broj svetiljki/500m 0.1 - (0.02)
- stanje i održavanje ulica 0.3 - (0.06)
- odvod atmosferske vode 0.1 - (0.02)
JAVNI GRADSKI PREVOZ ( 0.3)
- veza sa drugim delovima grada 0.4 - (0.12) (broj gradskih linija) .
- učestalost linijskih polazaka 0.3 - (0.09)
- broj stajališta 0.1 - (0.03)
- blizina stajališta 0.2 - (0.06)
PROTOČNOST ( 0.2)
- broj tranzitnih ulica 0.3 - (0.06)
- udaljenost tranzitnih ulica u m 0.2 - (0.04)
- usklađena svetlosna signalizacija 0.2 - (0.04)
- broj saobraćajnih zagušenja 0.3 - (-0.06) i gužvi/dan (-)
- broj saobraćajnih udesa (-) 0.2 - (0.04)
- broj kolovoznih traka 0.3 - (0.06)
ALTERNATIVNI SISTEM TRANSPORTA ( - 0.1)
- postojanje biciklističke staze 0.5 - (-0.05)
- širina biciklističke staze 0.2 - (-0.02)
- broj parkirališta/korisniku 0.3 - (-0.03)
SAOBRAĆAJ U MIROVANJU (0.3)
- broj parking mesta/stanovniku 0.6 - (0.18)
- broj parking mesta/korisniku 0.4 - (0.12)
V6 – PROSTORNOST
PEŠAČKI KORIDOR (0.6)
- širina m 0.3 - (0.24)
- dužina m 0.3 - (0.12)
- broj pešačkih prelaza 0.2 - (0.12)
- prostorna orijentacija posetilaca 0.2 - (0.12)
PROFIL POVEZUJUĆIH SAOBRAĆAJNICA (0.4)
- broj integrisanih ulica 0.6 - (0.24)
- širina profila m 0.4 - (0.16)
KRITERIJUMU:
ADEKVATNA PIJAČNE PONUDA
Trenutno stanje: Pijačna ponuda je raznoroda i neprimerena.Više od polovine pijačnog prostora zauzima roba sumnjivog porekla i kvaliteta, kao i roba koja nije adekvatna pijačnom načinu trgovine.
Poželjno stanje: Ponuda bazirana na svežim poljoprivrednim prehrambenim proizvodima, adekvatno čuvano i skladištena u higijenskim uslovima (rashladne vitrine).
JAVNA BEZBEDNOST
Trenutno stanje: Neprimerena ograđnjnostprostora uslovila je nejasnodefinisanje prilaza robne dostave, pristup kupaca izaposlenih na pijaci.
Poželjno stanje: Prosorno ograničena ali ne i diferencirana pijačna površina. Mogućnost pristupa u bilo koje doba dana. Formiranje pijace-trga, a ne pijace-zatvora.
HIGIJENA PIJACE
Trenutno stanje: Samo 40% kvarljive robe smešteno je i prodaje se u specijalnim halama sa zadovoljavajućim higijenskim uslovima skladištenja takve robe.
Poželjno stanje: 100% kvarljive robe smešteno u specijalnim higijenskim halama sa uslovima koji su zadovoljavaući.
BEZBEDNOST KRETANJA
Trenutno stanje: Gustra struktura gradskog centra, kao i odsustvo plana razvoja uslovili su izrazito mali broj parking mesta po broju stanara i po broju korisnika. Ukupan broj parkirališta je 300 parking mesta za celokupno okruženje.
Poželjno stanje: Povećati broj parking mesta izgradnjom podzemne garaže ili parcelacijom prostora unutar obodnh blokova.
OPREMLJENOST
Trenutno stanje: Polovina prostora oko pijace je izgrađen prateđim pijačnim objektima od kojih je većina neprimerena mestu i realnim potrebama korisnika
Poželjno stanje: Pijaca kao trg oslobođena izgrađenih objekata. Pijaca mobilnog karaktera (pijaceta) .
REZULTATI VREDNOVANJA KVALITETA URBANE STRUKTURE POLAZIŠTA ZA TRANSFORMACIJU PROSTORA
- ostvariti udaljenost pijačnog prostora od primarnih izvora zagađenja postavljanjem seperacione zone zelenih površina po horihontali i vertikali
- rasporedom pijačnih objekata i opreme na zelenoj pijaci mora obezbediti odvojen prostor za prodaju poljoprivredno prehrambenih proizvoda i prostor za prodaju ne prehambrenih proizvoda i vršenje zanatskih usluga
- pijačna kupovina kao oblik ljudske aktivnosti zahteva prevashodno intenzivan i stalan pešački saobraćaj, koji se na našem primeru direktno prepliće sa haotičnim kolskim saobraćajem visokog inteziteta
- planovi razvoja vezani za zelene pijace opredeljeni su za izgradnju mlačnih hala, detaljne rekonstrukcij centralnih i većih pijaca, izgradnju veletržnice i informatičke mreže koja će povezati sve gradske pijace
- uvesti distancu tezgi na po standardu propisanom rastojanju ili većem
- animirati neaktivne delove pijačne površine
- opremiti pijacu urbanim mobilijaram ne pijačnog karaktera (klupe, rampe ...)
- sadejstvo pijačne trgovine i komplementarnih aktivnosti
- prostorno-vremensko preklapanje centralnih funkcija
- zapostvljanje kanti na svakih 50 metara udvostručiti broj kontejnera i sprovesti strogu separaciju organskog i neorganskog otpada
- smanjiti izvore zagađenja i buke izmeštanjem teškog i teretnog transporta van gradskog centra
3. ZAKLJUČAK SA PREDLOGOM UNAPREĐENJA SEGMENTA URBANE STRUKTURE
KONFLIKT 1
Broj i način prostornog razmeštanja tezgi onemogućuje dostupnost robne ponude iako pijaca poseduje dovoljno kapaciteta za zadovoljenje robne ponude i tražnje. Povećanjem broja tezgi povećava se površina za izlaganje robe, ali istovremeno smanjuje dostupnost istoj.
Pijaca sama predstavlja prepreku kontinuiteta pešačkog sobraćaja.
Pijaca poseduje dovoljan broj tezgi, ali odsustvo segregacije robne ponude uslovio je stvaranje zagušenjaa. Što za posledicu ima to da su neki delovi pijace preokupirani, dok su drugi delovi neposećeni i neaktivni. Jasno se uočava da tezge koje su bliže glavnim internim koridorima pijace imaju intenzivniju posećenost.
PREDLOŽENO REŠENJE
Proširivanjem i dodatnom aktivaciojom već postojećih pravaca pešačkog kretanja kroz pijacu i okolne blokove za posledicu bi imao povećanje posećenosti pijace, kao i segregaciju drumskog i pešačkog saobraćaja.
Smanjenje broja tezgi za 10 %, odnosno sa 747 tezgi na 673 tezgi.
Razmak između tezgi povećan je sa 1.2 m na 1.8 - 2.4 m.
Formiranje tačkastih centar unutar pijace na presecima glavnih koridora.
KONFLIKT 2
Na pijaci se je jasno uočljivo da ne postoji tačno definisan i konkretizovan prostorni raspored robne ponude, već je on prepušten slučaju. Robna ponuda je jasno razdvojena po pijačnim zonama bez prostornog preklapanja.
KONFLIKT 3
Trasa kretanja korisnika do pijačnog prostora presečena je kolskom saobraćajnicom jakon inteziteta.
PREDLOŽENO REŠENJE
Ekstenzija ambijenta Skadarske ulice na ulice oko pijace i samu pijacu uveden je novi i viši kvalitet, kao i intenzivnije povezivanje kompatibilnih sadržaja u prostornom i vremenskom smislu. Pijaca postaje mesto saocijalnih intergracija i međuljudske komunikacije.
KONFLIKT 4
Neposredna blizina tranzitne saobraćajnice uzrokovala je visiki nivo po ljudsko zdravlje štetnih gasova u vazduhu, visoki intezitet buke, kao i neprijatne mirise. .
PREDLOŽENO REŠENJE
Ostvariti udaljenost pijačnog prostora od primarnih izvora zagađenja postavljanjem seperacione zone zelenih površina i drveća po horizontali i vertikali . Povlačenje frontalne linije pijace ka unutrašnjosti za 5 - 7 metara.
KONFLIKT 5
Uokvirenost prostor pijace, ograničen lokalima na obodu pijace. Zatvorenost vizura i komunikacijskih koridora. Monocentričnost. Neatraktivan prostor. Odsustvo sadejstva kompatibilnih aktivnosti i sadržaja.